Italiaanse onderzoekers schrikken van uitkomsten megastudie met 1800 ratten

* 08 december 2005 *

Bron: Reformatorisch Dagblad
W. van Hengel
Geplaatst: 6-12-2005
Bewerking: Ed Gunneweg

Zoetstof aspartaam verhoogt kankerrisico

De zoetstof aspartaam verhoogt bij ratten het risico op kanker. Zelfs in de kleine hoeveelheden die volgens de Wereldgezondheidsorganisatie [WHO] veilig zijn. Bovendien heeft het gebruik van de zoetstof geen positieve invloed op het lichaamsgewicht. Dat blijkt uit onderzoek waarvan de resultaten eerder deze maand zijn gepubliceerd in het tijdschrift Environmental Health Perspectives en het blad European Journal of Oncology.

De uitkomsten zullen de controverse tussen voor- en tegenstanders van aspartaam doen oplaaien. Al jaren voeren zij een verwoede strijd over de veiligheid van de zoetstof, waarbij zij elkaar met onderzoeksresultaten om de oren slaan. Aspartaam was overigens vanaf het begin omstreden. De toelating in de Verenigde Staten door de Food and Drug Administration verliep moeizaam. Dit op grond van het vermoeden dat de stof het risico op het ontstaan van hersentumoren bij ratten vergrootte.

Niemand minder dan Donald Rumsfeld, de huidige minister van Defensie van de VS, wordt ervan beschuldigd dat hij eraan te pas is gekomen om de toelating van aspartaam te regelen. Er loopt een rechtszaak tegen de minister, die overigens ontkent zijn invloed te hebben aangewend om de zoetstof op de markt te krijgen.

Honderden miljoenen mensen over de wereld gebruiken aspartaam. Meer dan 6.000 voedingsmiddelen, zoals zoetjes, lightdranken en andere lightproducten, kauwgom, snoep, desserts en yoghurts bevatten aspartaam. Ook in tal van medicijnen en medicinale dranken, zoals siropen met antibiotica, is de zoetstof verwerkt.

Natuurlijke dood

De Italiaanse onderzoekers, verbonden aan een onafhankelijk kankeronderzoekscentrum in het Italiaanse Bologna, deden onderzoek bij 1.800 ratten, 900 mannetjes en 900 vrouwtjes. Zij werden verdeeld in groepen van 200 en 300 ratten. Die groepen kregen dagelijks gedurende het hele rattenleven aspartaam [van fabrikant Nutrasweet] in diverse hoeveelheden [5000, 2500, 1000, 500, 20 en 4 milligram per kilogram lichaamsgewicht]. Een controlegroep van 300 ratten kreeg geen aspartaam. Na hun natuurlijke dood werden alle organen van de ratten uitvoerig onderzocht.

Dat laatste is een belangrijk verschil tussen het Italiaanse onderzoek en de meeste andere studies die met aspartaam zijn uitgevoerd. Daarbij werden de dieren na een bepaalde periode afgemaakt en onderzocht. Dergelijke studies voldoen volgens de Italianen echter niet aan de voorwaarden die tegenwoordig gelden voor het testen van stoffen op kanker. "Daarom besloten we ons eigen experiment uit te voeren volgens de huidige laboratoriumvoorschriften en met een zeer grote hoeveelheid ratten", aldus hoofdonderzoeker Morando Soffriti.

De bevindingen van de onderzoekers zijn verontrustend. De vrouwelijke ratten hadden een significant verhoogd risico op lymfklierkanker en leukemie, al vanaf een dosis van 20 milligram aspartaam per kilogram lichaamsgewicht. Dat is aanzienlijk minder dan de dagelijks als veilig beschouwde inname door de mens [40-50 milligram], die is vastgesteld door de WHO. De dosis van 20 milligram ligt bovendien dicht bij de gemiddelde inname van aspartaam in westerse landen. Die ligt op 2 tot 3 milligram per persoon per kilogram lichaamsgewicht.

De onderzoekers tekenen daar verder bij aan dat zelfs bij de laagste dosering [4 milligram per kilogram lichaamsgewicht] het aantal gevallen van lymfklierkanker en leukemie bij de vrouwelijke dieren met 62 procent was gestegen [13 van de 150 ratten in de controlegroep kregen kanker, versus 22 ratten van de 150 in de aspartaamgroep]. Deze stijging was echter niet statistisch significant.

Bij mannetjesratten vonden de onderzoekers overigens ook een verhoogd risico op lymfeklierkanker en leukemie, maar alleen in de groep die de grootste hoeveelheid aspartaam kreeg. Dit verschil was niet statistisch significant ten opzichte van de controlegroep.

Hersentumoren

Zowel onder mannelijke als onder vrouwelijke ratten werd in de aspartaamgroep ook een aantal kwaadaardige hersentumoren [onder andere gliomen] gevonden. Zo kregen in de groep van 300 ratten die 4 milligram aspartaam kregen 5 ratten een hersentumor, tegen geen enkele rat in de controlegroep van eveneens 300 ratten. In de twee groepen die de grootste hoeveelheden aspartaam kregen [elk van 200 ratten], lag dit aantal op 4 en 6 hersentumoren.

De kankergevallen zijn volgens de onderzoekers mogelijk te wijten aan methanol, een afbraakproduct van aspartaam dat weer wordt afgebroken tot formaldehyde en vervolgens tot methaanzuur. Die omzetting is aangetoond in zowel ratten als mensen. In een eerder onderzoek waarbij ratten methanol kregen toegediend met het drinkwater werd eveneens een verhoogd aantal gevallen van lymfklierkanker en leukemie gevonden.

De resultaten illustreren volgens de onderzoekers dat aspartaam een kankerverwekkende stof is, ook in hoeveelheden die officieel zijn toegestaan. Zij waarschuwen vooral voor inname door kinderen die relatief vaak producten gebruiken die aspartaam bevatten, zoals lightdranken en kauwgom.

Het Italiaanse onderzoeksinstituut heeft de uitkomsten doorgegeven aan onder meer de Europese voedselautoriteit en het National Cancer Institute in de VS. De Italianen zijn geschrokken van de uitkomsten van hun studie. Een woordvoerder van het onderzoeksinstituut: "We geloven dat onze resultaten roepen om heroverweging van het gebruik van aspartaam in voedingsmiddelen."

Zoetstoffen in soorten

Zoetjes zijn er in soorten. De bekendste merknamen zijn Canderel [zoetstoffen aspartaam en acesulfaam-K] en CSM-zoetjes [zoetstoffen aspartaam, acesulfaam-K].[Op dit moment is er weer een zoetstof in de handel "Neotaam" die dezelfde nadelen kent als aspartaam. Het nadeel hiervan is dat het niet meer op het etiket hoeft te worden vermeld.] Natrena bevat geen aspartaam maar andere zoetstoffen [cyclamaat, saccharine, acesulfaam-K]. Daarnaast zijn er nog vele zoetjes in de handel die de naam dragen van een huismerk. Op het overzicht van ingrediënten is te zien welke zoetstoffen ze bevatten. Verder bevatten vrijwel alle lightdranken, vele andere lightproducten en kauwgoms aspartaam. De lijst met ingrediénten van de diverse producten biedt inzicht in de gebruikte zoetstoffen.

De zoetstof cyclamaat is overigens ook omstreden. Er zijn studies die wijzen op een verband met kanker. De Voedsel en Waren Autoriteit waarschuwde begin maart voor kunstmatige suikers, speciaal wanneer die aan kinderen onder de vier jaar oud worden gegeven. De kunstmatige zoetstoffen zijn in opmars in levensmiddelen. In allerlei producten, van toetjes en suikervrije frisdrank tot vitaminepillen en peutertandpasta, komen zoetmakers zoals aspartaam, cyclamaat en saccharine steeds vaker voor.